خانه » آشنایی با شهرستان میانه (قسمت 25 از 30): رودخانه های میانه

آشنایی با شهرستان میانه (قسمت 25 از 30): رودخانه های میانه

میانه در محاصره کوهها و رودهاست. شاید برای همین است که در تاریخ نمی بینیم که این منطقه، حصار و بارو داشته باشد. کمتر آبادی در میانه وجود دارد که در آن رودخانه یا حداقل نهر و چشمه ای جاری و ساری نباشد. رونق اقتصادی میانه از نظر کشاورزی و دامداری، بخاطر وجود همین رودخانه های متنوع و پراکنده است.

علاوه بر رودخانه ها، تعدادی چشمه های کوچک و بزرگ و بیش از 350 رشته قنات، با عمق، طول و میزان آب نسبتاً کم در قسمتهای مختلف شهر و روستا پراکنده هستند که 10 میلیون متر مکعب آب را سالانه تخلیه میدهند که بخشی از آب مورد نیاز شهرستان را تأمین مینمایند. همچنین 58 حلقه چاه عمیق با دبی سالانه 17 میلیون متر مکعب و 2364چاه نیمه عمیق با دبی سالانه 91 میلیون متر مکعب آب آشامیدنی میانه را تأمین میکنند. حجم مخازن ذخیره آب آن 10 هزار مترمکعب (همان 10 میلیون لیتر) و طول خطوط آبرسانی آن 41 هزار متر است. آب مورد نیاز شهر 226 لیتر در ثانیه است.

 

رودهای معروف میانه:

قیزیل اوزن: قیزیل اوزن به معنای طلای شناور واقعاً رودی است به رنگ طلا. یونانیان باستان نامهای «آماردی، آمارد، مارد، مرد» را برای آن ثبت کرده اند. این رودخانه عظیم چونان طلای شناوری 700 کیلومتر راه را طی میکند. این رودخانه سالانه با 1250 میلیون متر مکعب آبدهی و50 هزارمترمربع مساحت، مهمترین جریان سطحی جنوبی دریای خزر میباشد که از کوههای چهل چشمه کردستان سرچشمه گرفته و پس از آبیاری قسمتهای زیادی از زمینهای مسیر خود از جمله میانه، به سفیدرود متصل شده و پس از طی مسیر طولانی به دریای خزر میریزد. این رودخانه عظیم روستاهای زیر را آبیاری می کند: آچاچی، آغجا قیشلاق، آربات، آراز، اوستور، دول قیشلاغی، گوو، سَوَرق، قاراب (آش.)، داش قالا، میندیجین، وهیل، بورون، توپ قارا، زناری، سبیز، شِییدلی، توغای، قالیجا، قارا آوار، قاراقانلی مامان، قاواق عمیلی، قویجاق، گوندوغدو، مامان.

قارلانقوچایی: این رود 190 کیلومتری با 510 میلیون مترمکعب آبدهی، از دامنه های شرقی سهند و اوداغ سرچشمه گرفته و پس از الحاق به شور چای به قیزیل اوزن ریخته میشود. قارلانقو از مصدر قارلانماق یا قارالانماق، یعنی سیاه شده در اثر ازدحام و شلوغی. این صفت بخاطر خروشان بودن رودخانه و به سیاهی زدن رنگ آن اطلاق می شود. در منطقه آنرا قارّانقو می خوانند ولی اروپائیان هم آنرا کارلانکو(قارلانقو) نوشته اند. این رود، به این آبادی های آب می دهد: آغ توره، آربات، اسلام آباد، شیخ صفی ایستگاهی،  قارلانقو حاصار، دوزه نه، زیریشلی، سبیز، شال، سیه کمر، الفلی قالاجیق، کورکچو، کسجین، چای یِنگ آباد، ابک، آچاچی

شهرچایی: این رود که از قسمتی از شهر هم عبور میکند با130 میلیون متر مکعب آبدهی از قاسم داغی سرچشمه گرفته به قارلانقوچایی متصل میشود. شهر چایی در مسیر خود این آبادی ها را سیراب می کند: آت دره سی، اسلام آباد، بیجرلی، پورسوقلو، تورکمنچای، هلمسی، خطب، سلطان احمدلی، سِوینج (آش.)، سِوینج (یوخ.)، قارا تپه، قومقان، کورده ده، کوسالار (آش.)، کوسالار (یوخ.)، گؤی دره، گَوَنلی.

قوروچای: از بوزقوش سرچشمه گرفته به شهر چایی متصل میگردد. در منابع نامطمئنی خواندم که سابقاً آنرا دورو چای می گفتند بخاطر زلال و صاف بودن ولی بعد از خشکیدن، آنرا قورو چای گفته اند! آبادی های زیر در مسیر قورو چای هستند: بالیسین، بالیسین شریف آباد، باللیجا، بولفه تیمور، دیشاب، شیویار، فرهی، موسی بیگلی قیشلاغی، گنگه دیک، نِشلانده

گرمه چای: این رودخانه با 300 میلیون مترمکعب آبدهی، از کله گاه سرچشمه گرفته و به قیزیل اوزن ملحق میشود. گرمه در ترکی از مصدر گرمک و گرنشمک(پیچ و تاب خوردن) و به معنای پر پیچ و خم است. عده ای آنرا ترجمه کرده و گرمرود خوانده اند درحالیکه آب آن نه تنها گرم نیست بلکه بسیار تگری است. این آبادی ها از نعمت گرمه چای بهره مند می شوند: آرموداق، امیرآباد، برزق، تازه کند دیوانلیق، تجره، ترناب، چیتاب آغا کریم، چیتاب حسین خان، چیرکینلی، ساری قمیش، خلفه باغی، خناوند، سونقورآباد، سوتی، سوین، سیدلر، سیف الدین قیشلاغی، گوندوغدو، مولک، نِی باغی، یال قیشلاغی، یِنگی کند

بولانلیق چای: از بوزقوش سرچشمه گرفته به شهر چایی متصل میگردد. بولانلیق از مصدر بولانماق(آغشته شدن) بمعنای آغشته شده و ترکیب شده است.

آیدوغموش: از قارا داغ و تیکاگدیگی سرچشمه گرفته پس از طی140 کیلومتر مسافت، به قیزیل اوزن میریزد و در مسیر خود این آبادی ها را از نعمت خود بهره مند می کند: درین دره، اسلام آباد، ایده لی، امیرآباد، بوداق بیگ، چای تالوار، زرده ملیک، زرنق، شیخدرآباد، تاوا، آغیل، قارا بولاق، قیویرجاق، کرمه، کولا ،گلبوس، یِددی بولاق، گوللوجه

آجی چای: از بلندیهای جنوبغربی میانه سرچشمه گرفته و پس از گذر از آراز، حلاج (آش.) و دادلی به قیزیل اوزن میریزد.

ترکمنچای: از چشمه سارهای آبادیهای کلهر و ورزقان سرچشمه گرفته و پس از گذر از ترکمنچای و اؤرونجک به شهر چایی میریزد.

کله مز چایی: از رودهای طویل المسیر میانه است که آلینجالیق، جهندیز، زِیوه، سرخه حاصار، گؤی سوما، کزرج، مِی هاوا، مونق، نِشلانده، نقاباد، نودوزاق و ونجان را از خود سیر می کند.

 

فهرست الفبایی تمام رودخانه های میانه:

مجموعه تمام 97 رودخانه میانه را می توان در فهرست زیر مشاهده کرد که بعضی از آنها یک رود واحد هستند لیکن در روستاها و مسیرهای مختلف، اسامی مختلف گرفته اند:

 

  • اولاما چایی
  • اوْوزال چایی
  • اوْوشار چایی
  • ایشقاب چایی
  • آجی چای
  • آغ چای
  • آغ یارقان
  • آغکند چایی
  • آلمالی چای
  • آلمالیق چایی
  • آی دمیر چایی
  • آیدوغموش
  • بادیلی سِلابی
  • باغ دره چایی
  • بالا چای
  • بالیسین چایی
  • بجوان چایی
  • بولانلیق چایی
  • بؤیوک چای
  • بؤیوک شیر
  • بؤیوک شیرشیر
  • بیگیم جان
  • تاریم چایی
  • ترک چایی
  • ترکمنچای چایی
  • تیرآباد چایی
  • تیرچایی
  • جیران بولاغی
  • چالاق چای
  • چای باغی
  • چای قیراغی
  • چولاقلی دره
  • چیمن چایی
  • چیمنلی
  • حاج یوسوفلو چایی
  • حاصار چایی
  • حسن آوا چایی
  • حسن دره چایی
  • خاتین آباد چایی
  • خَنَیی چایی
  • خیردا بولاق چایی
  • داش آراسی چایی
  • دربند چایی
  • دستجرد چایی
  • دلی قیز چایی
  • دیزه چایی
  • ساری پیر چایی
  • سورباغ چایی
  • سولو دره
  • سوما چایی
  • سیدلر چایی
  • شافا چایی
  • شهر چایی
  • شیخ احمدلی چایی
  • شیر چایی
  • صیغیر چایی
  • غریب دوست چایی
  • فیندیقلی چایی
  • قارا حاجی چایی
  • قارا قانلی چایی
  • قاراجا قایا چایی
  • قارلانقو
  • قالاجیق چایی
  • قبله بولاغی
  • قشلاق چایی
  • قورو چای
  • قیرخ بولاق چایی
  • قیزیل اوزن
  • کاسالان چایی
  • کَلَکلی چای
  • کله مز
  • کَلِی چایی
  • کند بولاغی
  • کند چایلاغی
  • کند چایی
  • کند دره
  • کندوان چایی
  • کیچیک چای
  • کیچیک شیر
  • کیچیک شیرشیر
  • گرگه چای
  • گرمه چای
  • گونه باخان
  • لیوانلی چایی
  • محرّم چایی
  • مشهدی بولاغی
  • میان دره چایی
  • نِشه چایی
  • نۆدۆله چایی
  • واندی چایی
  • ورزیغان چایی
  • وش دره چایی
  • هِدی چایی
  • هِش آوا چایی
  • هِشین چایی
  • هفت چشمه چایی
  • ینگیجه چایی 

منبع: کتاب دانشنامه آبادی های میانه تألیف محمدصادق نائبی

0 0 رای ها
رأی دهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest

7 دیدگاه ها
قدیمی‌ترین
تازه‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
مریم
مریم
4 سال قبل

سلام خدمت استاد گرامی
عالی بود
واقعا خداقوت

Guest
Guest
4 سال قبل

[quote]قیزیل اوزن به معنای طلای شناور واقعاً رودی است به رنگ طلا[/quote]
مهندس چنین جمله ای از شما بعید است، قیزیل اوزن به وضوح یعنی رود سرخ، چطور آن را طلای شناور ترجمه کردید؟

رسول زاده
رسول زاده
4 سال قبل

با سلام
عالی و مفید بود

شهریار ملکی
شهریار ملکی
4 سال قبل

تقدیر وتشکر از اقای مهندس ناییبی عزیز برای این اطلاعات جامع

خلیل حاتمی
خلیل حاتمی
4 سال قبل

جناب نایبی در خصوص منطقه وراروت که اطراف میانه بود اطلاعی دارید شاید گرمه روت حالتی از این نام باشد منطقه ما یعنی بین میانه و بستان اباد در نامها محلی گرمه رود نام دارد

عزیز اله رضایی
عزیز اله رضایی
3 سال قبل

سلام استاد گرامی، قیزیل اوزن همان طلای شناور است البته در قزل باش به مفهوم سرخ سر هم آمده(سر آلوده به خون) ولی در اینجا قیزیل همان طلا میباشد