صدها کوه بزرگ و کوچک میانه را استوار و محکم کرده اند. شمال و جنوب شهرستان میانه را رشته کوههای بوزقوش وقافلانتی دربرگرفته اند. بین پایینترین و بلندترین نقاط این شهر، بیش از 2500 متر اختلاف ارتفاع وجود دارد. ارتفاع عمومی زمین در این شهرستان از 750 متر در منتهی الیه گوشه جنوبشرقی آن یعنی دره قزل اوزن تا 3300 متر در قلل رشته کوه بوزقوش متغیر است. اما اگر بخواهیم سکونت بشری را مبنا قرار دهیم، اختلاف ارتفاع دو آبادی از شهرستان میانه ممکن است نزدیک به 1500 متر باشد، چراکه بعضی آبادیهای جنوبشرقی مانند میندیجین در ارتفاع 800 متری و بعضی آبادیهای شمالشرقی مانند اکبرآباد در ارتفاع بالای 2200 متری قرار دارند.
تنها 20 آبادی از 400 آبادی میانه (یعنی تنها 5%) پایینتر از خود شهر قرار گرفته اند و بقیه آنها در ارتفاع بالاتر حتی بیش از دو برابر قرار دارند. 10 آبادی شهرستان در ارتفاع بالای2000 متری و 3 آبادی در ارتفاع پایینتر از1000 متر استقرار یافته اند. اکبرآباد با ارتفاع 2237 متر و کله گاه با ارتفاع 2090 متر بعنوان بلندترین محل سکونت شهرستان تعریف میشوند، در مقابل آبادیهای میندیجین و باکری در ارتفاع پست 800 متری آرمیده اند.
227 روستای شهرستان در ارتفاع بالای 1500 متری قرار گرفته اند. میانگین ارتفاع آبادیهای شهرستان 1566 متر از سطح آزاد دریاهاست. به بیانی دیگر اگر آبادیهای شهرستان را مسطح بکنیم، همگی در یک ارتفاع 1566 متری گنجانده خواهند شد که اختلاف زیاد آبادیهای اطراف نسبت به مرکز شهر را میرساند.
آذربایجان خصوصاً میانه، محل تلاقی دو ابر رشته کوه زاگرس و البرز است و طبیعی است که مانند تلاقی امواج دریا، از تلاقی این دو رشته کوه عظیم، کوههای ریز و درشت را در این منطقه شاهد باشیم. میانه در آغوش دو رشته کوه عظیم بوزقوش و قافلانتی در شمال و جنوب آرمیده است. هر دو کوه محصور کننده میانه، از نام حیوانی شکاری برگرفته شده است. بوزقوش(پرنده خاکستری) که نام پرنده ای شکاری است و قافلانتی که به معنای محل پلنگ است. در میان این دو رشته کوه، صدها کوه کوچک و بزرگ چون میخی زمین را محکم نگه داشته و آرامش و سکون زمین را برقرار کرده اند. این کوهها در کنار رودها اصلی ترین عامل ایجاد آبادیهای شهرستان بوده اند، طوریکه کمتر آبادی در میانه میتوان یافت که فاقد کوه یا صخره(قایا) باشد.
تعداد کوههای میانه بسیار زیاد است و شاید نتوان تعداد دقیق آنرا گفت. در میان ترکها، هر برآمدگی را کوه نمیگویند. آنها برآمدگی پست را «دولایی»، کمی بلندتر را «تپه»، کوه سنگی کم ارتفاع را «قایا»، کوه را «داغ» و کوه بلند را «قارا داغ» میگویند. در اینجا بیش از200 کوه میانه نام برده شده و اطلاعات دقیق آنها ارائه شده است. امید که چیزی از قلم نیافتد. ارتفاع این کوهها از1000 متر تا 3000 متر متغیر است. جدول آتی، شناسنامه کامل کوههای شهرستان میانه را ارائه میدهد. طبق این جدول که بصورت ارتفاعی تنظیم شده است، میتوان نکات زیر را استنتاج نمود:
رشته کوه عظیم بوزقوش، فرزند سبلان است و عامل پیوند شهرهای میانه، سراب و بستان آباد میباشد. طول آن 133 کیلومتر است که نزدیک به 50 کیلومتر آن در منطقه میانه قرار دارد. در این رشته کوه، دهها کوه با قله های بلند سر به آسمان کشیده اند. بلندترین قله آن بنام ساریمساق داغی به ارتفاع3302 متر در ناحیه شرقی سراب قرار دارد و ارتفاع آن رفته رفته در غرب کمتر شده، به 3170 متر در جنوب سراب و 2450 متر در شیشک داغ میرسد.
قافلانتی که نام با مسمّای آن اخیراً به قافلانکوه! تحریف شده است، رشته کوهی است که از جنوب، میانه را دربر گرفته است. پیشتر هیچ سندی از نام قافلانکوه استفاده نکرده است و حتی اسناد خارجی نیز نام کاپلانتو و کاپلانتی را استفاده کرده اند. نام اصلی آن قاپلانتی است به معنای دروازه یا گلوگاه از مصدر قاپماق به معنای بستن (قاپی، قاپقا، قاپاق، قاپیق و ...)، چراکه این رشته کوه مانند دروازه و بارو برای آذربایجان یا ماد کهن عمل می کرده است. این رشته کوه بزرگ از 10 کیلومتری جنوب میانه، شهر را حصاربندی کرده است. طول آن 53 کیلومتر و بلندای آن «دنیش داغی» با ارتفاع1880 متر است.
از «رم داغ» با ارتفاع 3000 متر در دهستان تیرچای میتوان بعنوان بام میانه نام برد.
ارتفاع کوههای نیمه شمالی شهرستان میانه بلندتر از نیمه جنوبی آن است طوریکه تمامی 30 کوه بالای 2000 متری میانه، در نیمه شمالی آن قرار دارند و ارتفاع تمامی کوههای نیمه جنوبی آن، کمتر از 2000 متر است.
در شهرستان میانه بیش از 90 کوه بالای 1500 متر وجود دارد.
گستره کوههای میانه تقریباً 70% از شرق به غرب یا شمالشرقی به جنوبغربی است. بقیه کوهها یا شمالی ـ جنوبی و یا جنوبشرقی ـ شمالغربی است.
بین بلندترین کوههای شمالی و جنوبی شهرستان، بیش از 1000 متر اختلاف ارتفاع وجود دارد.
با این مقدمه، آمار کوههای شهرستان میانه را ذکر میکنیم. در جدول بعدی کوههای میانه به ترتیب ارتفاع، مرتب شده اند و دهستان مربوطه و فاصله آن از شهر و جهت هندسی کوه و موقعیت دقیق قله کوه با طول و عرض جغرافیایی ذکر شده اند:
غیر از این مجموعه کوهها، کوههای ریز و درشت دیگری در شهرستان میانه وجود دارد که حتی نام بردن آنها نیز مقدور نیست. اگر تنها بخواهیم تپه ها را نام ببریم،خود تحقیقی مستقل خواهد بود.
در ادامه، فهرست تمام کوهها و تپه های میانه بصورت فهرستی و براساس الفبا ارائه می شود. اطلاعات دقیقتر و روستاهای مشرف در کتاب دانشنامه آبادی های میانه ارائه گردیده است.
لازم به توضیح است که بعضی کوهها، دارای دو نام هستند و روستاهای مشرف، هر کدام با اسمی متفاوت آنرا می شناسند.
در خاتمه از خوانندگان و محققان عزیز تقاضا دارم اشتباهات و سهویات و یا تکرارهای زاید را به به اینجانب متذکر شوند.
منبع: کتاب دانشنامه آبادی های میانه تألیف محمدصادق نائبی
دیدگاهها
ولی روستایی به نام باکری نداریم
گوو درسته
خواهشا شماها دیگه از واژه جعلی استفاده نکنید
خوراکخوان (آراساس) دیدگاههای این محتوا